Kreatywne pisanie interesuje wielu członków facebookowej grupy Moc Książki – Społeczność Czytelników i Pisarzy. Dostaję niezmiennie nowe wiadomości od Was. Jestem za to Wszystkim wdzięczna! Dzięki temu treści, które przygotowuję, są wprost dopasowane do oczekiwań. Są dla Ciebie. ❤
Dziś zatem artykuł specjalnie dla większej części Czytelników, którzy w swoich zapytaniach wskazali problem poszukiwania natchnienia, ale także budowania warsztatu pisarskiego oraz czekają odpowiedzi na pytanie, jakie ćwiczenia z kreatywnego pisania polecam.
W artykule znajdziesz opisaną drogę twórcy słowa – jego kamienie milowe – w kontekście kreatywnego pisania, o którą padają pytania, oraz na końcu (na dole tej podstrony) umieszczam wytęsknione, przykładowe ćwiczenia wspomagające rozwój umiejętności pisarskich.
Kreatywne pisanie
Czemu służy kreatywne pisanie? Odpowiedź jest bardzo krótka – doskonaleniu. To budowanie warsztatu pisarskiego. Ćwiczenia, podejmowanie prób i nieustanna praktyka pisarska oraz czytanie wielkich mistrzów to jedyna droga do:
- wysokiego poziomu własnego rzemiosła,
- ukończenia planowanego dzieła.
Czy warto czytać mistrzów?
Tak. Pisanie jest jak rzemiosło. To zbiór umiejętności, które jedni nabywają szybciej, inni pracują nad nimi dłużej.
Im więcej prób podejmiesz, tym lepsze od poprzednich będą te kolejne. Jednak pierwszym krokiem jest zanurzenie w lekturze.
Pisanie jest również jak krawiectwo. Jeśli ktoś ma doświadczenie w szyciu chociażby podstawowych form, jest w stanie zobaczyć ich kształty na płaszczyźnie materiału i w wyobraźni przenieść w trzeci wymiar. Pisarstwo jest jak krawiectwo, bo im więcej piszesz, tym więcej dostrzegasz w literaturze, po którą sięgasz, poszczególnych warstw tekstu. Zauważasz, gdy wyłania się struktura z opowieści. Widzisz łączniki scen. Dostrzegasz archetypy postaci. Masz świadomość funkcji czasu i miejsca. Wszystkie śrubki ścian świata przedstawionego jesteś w stanie wymacać opuszkami palców.
Kiedy siadasz, by stworzyć coś samemu, możesz bez trudu powrócić do tamtych obrazów. Może któraś śrubka będzie akurat tutaj także pasowała? Stosujesz zatem ten sam zabieg mistrzowski. Wchodzisz o poziom wyżej z własnym warsztatem. Miłe prawda?
Praktyka własna
Tak, tak. Gdy już przeczytasz tony książek, czas na to, by bardziej skupić się na praktyce i zacząć całkiem serio przygodę z kreatywnym pisaniem. Zatem odchodzisz z warsztatu mistrza i otwierasz swój kramik. Może malutki, może cichutki, jednak bez niego nie pójdziesz dalej.
To czas, w którym pojawia się kreatywne pisanie. Może to być blog i koniecznie notesy, zeszyty, folder na laptopie, serwetki, dyktafon oraz wszystko, co tylko może się przydać do wyłapywania zdań, które będą przychodzić w najmniej spodziewanych momentach.
Jeśli zdarzy się dzień, w którym motywacja zejdzie po ziemniaki do piwnicy czy postanowi odwiedzić znajomych na Żuławach, pozostań wiernie na posterunku. Tego dnia możesz zrobić porządek w notatkach, ale i tak daj sobie prawo do tego, by posiedzieć przed czystą kartą, by dać myślom swobodny wybieg nad głową...
Możesz narzucić sobie plan minimum, jak Ernest Hemingway, który ponoć wyznawał zasadę, by codziennie napisać minimum 500 słów. Możesz uznać, że z zasady poświęcasz przynajmniej godzinę na pisanie, nawet jeśli ma to być bezmyślne trwanie w gotowości przed białą kartką (kiedy oczywiście na ten czas odłączasz się od wszystkich mediów, rodziny, znajomych i innych rozpraszaczy).
Pomocniczo podsuwam pomysł z techniką POMODORO, która pozwala porządkować czasoprzestrzeń i nie odrywać się od zaplanowanych zadań przed czasem.
Wspólnicy zbrodni
Po nakreśleniu struktury dzieła i powstaniu części tekstu, tworzącego już pewną całość, każdemu zalecam, aby znalazł sobie osobę – a najlepiej trzy osoby, które będą stanowiły swoiste trio recenzentów koleżeńskich:
- pierwsza niech będzie prawdziwym przyjacielem,
- druga – ekspertem (dobrze, aby z wysokim wykształceniem, szerokimi horyzontami), branża dowolna,
- trzecia – kolegą po fachu, cichą konkurencją.
Każdy tekst potrzebuje, aby go przedyskutować, rozłożyć na czynniki pierwsze.
Ogromna to przecież różnica, czy jedne zdarzenia są wynikiem innych, czy tylko po nich następują.
[Arystoteles]
Jeśli tekst pokażesz profesjonalistom, nastaw się, że może zostać on skrytykowany. Opinie potraktuj jako cenną wiedzę.
Nie obrażaj się, ale uważnie słuchaj.
- Przyjaciel może nie powiedzieć całej prawdy, ale też przez sympatię może nie dostrzegać wad czy akceptować niemal wszystko bezkompromisowo. Jednakże z nim możesz rozmawiać o wszystkim i podważać nawet status quo własnej powieści. Kiedy poznasz zdanie pozostałych recenzentów koleżeńskich, to właśnie przyjaciela możesz poprosić o weryfikację lub uczynić go adwokatem diabła. To razem z nim możesz odkryć, gdzie tekst faktycznie potrzebuje poprawek.
- Ekspert spoza świata pisarskiego jest doskonałą próbką czytelniczą. Choć mimo wszystko w pewien sposób ułomną (bowiem jeden wywiad to za mało), to zawsze cenną. Opinia osoby oczytanej, z wysoką świadomością o naturze świata, ludzi, nurtach filozoficznych, socjologii, polityki ma swoją bezwzględną wartość. Z pewnością docenisz krytyka w osobie bezbłędnie poruszającej się po zagadnieniach logicznych, dostrzegającej niedociągnięcia, na które inni nie zwrócili uwagi.
- Kolega po fachu jest z kolei jedyną osobą, z którą możesz poczuć porozumienie dusz. W tej parze przedyskutujesz wszystkie warstwy tekstu bez konieczności tłumaczenia podstaw. Jednakże musisz wziąć poprawkę, że pewnego dnia, gdy staniesz się doskonalszy, ów niezauważalnie może stać się twym wrogiem. Taka jest natura ludzka. Kłótnie literatów są znane w historii i jest ryzyko, że pewnego dnia może i ciebie to spotkać…
Pracuj nad tekstem przed jego opublikowaniem. Nie zostawiaj poprawek dla redaktora, jeśli widzisz błędy. To od ciebie zależą struktura, dialogi i opisy. Od ciebie zależy cała warstwa językowa. Nie zaniedbuj niczego.
Podsumowując ten punkt: pytaj, redaguj, skreślaj, udoskonalaj!
Tutaj przypomnę o ścieżce sprzedaży książki, bo jej początek zaczyna się w głowie twórcy. Warto o tym pamiętać. Tam znajdziesz również inspirację, by przećwiczyć swoje, autorskie elevator pitch. (｡◕‿◕｡) WARTO!
Kreatywne pisanie. Ćwiczenia
Wprowadzenie do ćwiczeń
Poniżej podaję ćwiczenia z kreatywnego pisania, jednak teraz wyliczę część informacji, które mogą cię interesować, a znajdziesz je już w innych miejscach na tym blogu.
- Kiedy wykonasz już przykładowe ćwiczenia z dołu tego artykułu, po więcej możesz kliknąć tutaj: Rozpisani na 7 sposobów – ćwiczenia kreatywne.
- Przy poszukiwaniu inspiracji polecam czytanie gazet, a do nauki języka mówionego wysyłam na ulicę, by słuchać dialogów, o czym piszę w linkowanym już artykule nt. poszukiwania weny.
- Szczególnie polecam zajrzeć do art. o tym, jak tworzyć opisy, by nie były nudne, gdzie załączam również Excel do pobrania z inspiracjami.
- Na blogu znajdziesz także artykuł na temat 3 narzędzi, które służą do wzbudzania ciekawości u czytelnika.
- Pisałam również o bardzo skutecznej metodzie płatka śniegu, jako technice umożliwiającej ogarnięcie pracy nad książką jako całością.
- Odsyłam również do cennego artykułu z poradami, jak napisać pierwsze zdanie.
Przykładowe ćwiczenia z kreatywnego pisania
Ćwiczenie I. Budowanie sceny
Uwielbiam oglądać filmy.
Wszystko, co widzimy w idealnym filmie, jest powiązane ze sobą. Dlatego sądzę, że bez struktury nie można rozbudzić żadnych emocji. A mówiąc bardziej prowokująco: forma jest ważniejsza od treści… Jestem przekonany, że nawet porywającą, niezwykłą treść można zapomnieć w dziesięć minut, jeśli nie posiada odpowiedniej struktury.
[Alain Resnais]
Uwielbiam w wyobraźni przenosić je na grunt pisarski i odwrotnie.
W filmie, podobnie jak w opowiadaniu, trzeba koniecznie uwzględnić tę różnicę. Podstawą opowiadania jest treść, czyli to, co będzie opowiadane. Forma z kolei decyduje o tym, jak opowieść tę poprowadzimy.
[Olivier Schütte]
Ponieważ wiadomo, że to skuteczne ćwiczenie z kreatywnego pisania, polecam zatem zamianę sceny filmowej na powieściową. Zapisz ją. Może to być dowolna inspiracja, czy to z serialu, czy z filmu długometrażowego. Zadbaj o właściwą dynamikę, opisy, dialogi.
Ćwiczenie II. Stworzenie bohatera
Możesz ćwiczyć kreatywne pisanie, notując historię bohatera i kreśląc jego cechy. Równie dobrze jednakże ćwiczenie to nadaje się do wykonania w drodze do pracy czy w sklepie.
Wyławiasz z tłumu jedną osobę i na jej podstawie tworzysz swojego wiarygodnego bohatera lub opierasz się wyłącznie na własnej wyobraźni.
O tym, jak sprawić, by bohaterowie nie byli papierowymi postaciami, zapraszam do lektury osobnego artykułu. 🙂
Ćwiczenie III. Dopisz ciąg dalszy
Możliwe, że znasz to ćwiczenie jeszcze ze szkoły. Jest to kreatywne pisanie w praktyce, ale funkcjonuje również w sztukach plastycznych. W przypadku twórców słowa chodzi o dopisanie akapitu do dowolnie wybranego cytatu z książki, którą losowo sięgniesz z własnej biblioteczki. W sztukach plastycznych z kolei jest to dokończenie pracy na kartce, gdzie ktoś naniósł już wcześniej jakiś kształt.
Przykładowy cytat, abyś mógł zrobić takie ćwiczenie od ręki. 🙂
Nie było w nim nic, tylko pusty ciemny tunel odmierzający każdemu czas, tunel, którym człowiek ma iść na oślep od stacji „Narodziny” do stacji „Śmierć”. Poszukujący wiary próbowali po prostu znaleźć w tym przejeździe boczne tunele. Ale stacje były tylko dwie, i tunel powstał tylko po to, żeby je połączyć, dlatego żadnych odnóg w nim nie było i być nie mogło.
[Dmitrij Głuchowski, Metro 2033]
Ćwiczenie IV. List lub kartka z pamiętnika
Bardzo dobrym ćwiczeniem – szczególnie na początku przygody z kreatywnym pisaniem – jest tworzenie listów lub prowadzenie pamiętnika. Zapewne wiesz, że wielu pisarzy prowadziło swoje dzienniki, pamiętniki czy prowadziło korespondencję z innymi twórcami. To niezwykle cenne doświadczenie.
Poza tym to ćwiczenie, które jeśli je regularnie wykonywać, uczy lepszego władania słowem. Już po roku widać różnicę, jeśli wróci się do swoich starych zapisków.
To ćwiczenie działa również niezwykle motywująco, ponieważ z biegiem czasu można obiektywnie ocenić swój postęp. W momencie zachwiania wiary w siebie polecam, by porównywać się zawsze do siebie z przeszłości, a nie do innych.
Wzmianka o Hemingway’u zainspirowała mnie do podzielenia się ciekawostką na temat jednej z jego fundamentalnych technik pisarskich. Chodzi o „re-write”, czyli przepisywanie powstającego tekstu od początku.
Wiarygodne źródła donoszą, że tak powstawało m.in. „Pożegnanie z bronią”, które autor przepisał blisko 50. razy.
Jako autor piosenek wierzę w skuteczność tej metody, choć stosuję ją w znacznie krótszych formach utworów słowno-muzycznych. Myślę, że warto ją wypróbować dla celów warsztatowych.
Hemingway uważał, że efekty swojej pracy twórczej zawdzięcza dyscyplinie pracy, której potrafił być wierny jak mało kto, a nie talentowi.
Moje trzy grosze.
ŁD
Panie Łukaszu, bardzo się cieszę, że napisał Pan o przepisywaniu. Z praktyki swoich autorów widzę, że jeśli uda mi się kogoś przekonać do przepisania całej książki od nowa, dokonuje się ogromny skok jakościowy tekstu. Nie wszyscy mają w sobie tyle determinacji, by zrobić to kilkakrotnie, jednakże na pewnym etapie pracy – gdy jest tyle warstw tekstu do poprawienia – podczas redakcji scen zaciera się oryginalny styl autora. Ważne, by po poprawieniu długości czy kolejności scen, napisać jeszcze raz całość. Osiąga się wówczas zupełnie inną jakość. Hemingway miał rację. 😉
[…] to jedna z dróg doskonalących warsztat pisarski. To sposób na tworzenie świetnych tekstów, ale również na rozwijanie swoich umiejętności nieszablonowego myślenia, które przydaje się również w ekstremalnych sytuacjach życiowych. Próba rozwinięcia z jednego zdania ciekawej historii może być skuteczną odskocznią od codzienności, która z kolei zadba o nasze samopoczucie psychiczne, odcięcie się od problemów i zachowanie równowagi umysłu. […]