Japonia i technologia 2025: prasówka o smartfonach, mediach i sztucznej inteligencji

Toyoake – miasto, które poprosiło mieszkańców o cyfrowy detoks

Kiedy pierwszy raz przeczytałam o tym eksperymencie, pomyślałam: tylko w Japonii. Toyoake, niewielkie miasto w prefekturze Aichi, 1 października 2025 roku wprowadziło coś bezprecedensowego – ordynację regulującą czas korzystania ze smartfonów. Brzmi jak drakoński środek? Nic bardziej mylnego. To nie są mandaty ani kary, tylko apel do świadomości mieszkańców, opakowany w konkretne wytyczne.

Sednem tej ordynacji jest przekonanie, że nadmierne korzystanie z urządzeń mobilnych wpływa negatywnie na jakość snu, zdrowie psychiczne i relacje rodzinne. Nie chodzi tu o technofobię, tylko o poszukiwanie równowagi w świecie, gdzie granica między realnym a wirtualnym coraz bardziej się zaciera. Władze miasta proponują limit dwóch godzin dziennie na aktywności rozrywkowe – te, które nie są związane z pracą czy nauką. To istotne rozróżnienie, bo nie chodzi o ograniczanie produktywności, tylko o walkę z tym, co wszyscy znamy: bezdusznym scrollowaniem mediów społecznościowych, które pożera czas i energię, nie dając nic w zamian.

Regulacja obejmuje wszystkich mieszkańców, ale szczególną uwagę zwraca na najmłodszych. Zakres jest uniwersalny – smartfony, tablety – ale podejście bardzo rodzinne, z naciskiem na wspólne ustalanie zasad w domach. To nie jest dyktatura cyfrowa, to próba otwarcia dialogu o tym, jak technologia wpływa na nasze codzienne życie.

Godziny ciszy i demokratyczny monitoring

Ordynacja jest bardzo konkretna, jeśli chodzi o to, kiedy młodzi ludzie powinni odkładać swoje urządzenia. Dla dzieci w szkole podstawowej i młodszych – to godzina 21:00. Dla starszej młodzieży, gimnazjalistów i osób do osiemnastego roku życia – 22:00. Te godziny nie są przypadkowe i nie wzięły się z kapelusza jakiegoś urzędnika. Wynikają z badań nad higieną snu i naturalnym rytmem dobowym młodych ludzi, które jednoznacznie pokazują, że niebieskie światło ekranów i stymulacja przed snem rujnują jakość odpoczynku.

Władze miasta jasno komunikują: głównym celem nie jest ograniczenie wolności, ale zapewnienie odpowiedniej ilości i jakości snu. W kraju, gdzie karoshi – śmierć z przepracowania – jest realnym problemem, troska o zdrowy odpoczynek ma głęboki sens kulturowy. Interesujący jest sposób, w jaki Toyoake podchodzi do monitorowania skuteczności tej ordynacji. Nie wprowadzono żadnych kar ani kontroli policyjnych sprawdzających, czy nastolatek o 22:05 jeszcze scrolluje TikToka.

Zamiast tego przeprowadzono ankiety wśród dwustu pięćdziesięciu mieszkańców zarejestrowanych w systemie e-monitor. Pytania są bardzo praktyczne: czy zmieniła się długość korzystania ze smartfonów? Czy poprawiła się jakość snu? Czy w rodzinach rozmawia się więcej? Na początek przyszłego roku zaplanowano większe badanie wśród uczniów, a burmistrz miasta planuje bezpośrednie spotkania z młodzieżą, żeby wysłuchać ich perspektywy. To pokazuje, że podejście jest prawdziwie demokratyczne i oparte na dialogu, a nie narzucaniu odgórnych rozwiązań, co w kontekście często hierarchicznego japońskiego społeczeństwa jest szczególnie znamienne.

Gazeta w szkole – lekarstwo na nieufność do mediów

Druga historia z października pokazuje ciekawy paradoks naszych czasów. Żyjemy w erze nieograniczonego dostępu do informacji, ale jednocześnie w erze głębokiej nieufności do mediów, szczególnie wśród młodych ludzi, którzy dorastali w świecie clickbaitów i fake newsów. Badacze z SmartNews i profesor Tetsuro Kobayashi z Uniwersytetu Waseda postanowili sprawdzić, czy bezpośredni kontakt z prasą tradycyjną może coś w tej kwestie zmienić, czy może budować most między pokoleniem Z a dziennikarstwem wysokiej jakości.

Eksperyment przeprowadzono w Gimnazjum Misasa w mieście Toda, gdzie dziewięćdziesięciu jeden uczniów pierwszej klasy gimnazjum – czyli młodzież, która dorastała już w erze mediów społecznościowych jako głównego źródła informacji – przez cztery miesiące, od kwietnia do lipca, otrzymywało codziennie dostarczane gazety do szkoły. To nie było zwykłe rozdawanie prasy z nadzieją, że ktoś w to zajrzy. Program był starannie zaprojektowany i miał solidne podstawy metodologiczne.

Uczniowie brali udział w wykładach, jak krytycznie oceniać źródła informacji, jak odróżnić opinię od faktu, jak weryfikować wiarygodność autora. We wtorki i czwartki przez dziesięć minut w ramach programu NIE – Newspapers in Education – czytali gazety, zakreślali artykuły, które ich zainteresowały, i zabierali je do domu. To było jak sadzenie nasion – małe, codzienne gesty, które miały szansę przekształcić się w trwały nawyk. Co miesiąc wypełniali kwestionariusze oceniające ich zaufanie do mediów na pięciostopniowej skali – od „wcale nie ufam” do „bardzo ufam”. Badacze porównali wyniki z inną szkołą, gdzie gazet nie dostarczano, tworząc klasyczny eksperyment kontrolowany.

Wzrost zaufania – liczby, które dają nadzieję

Wyniki tego eksperymentu są naprawdę uderzające i dają nadzieję w czasach, gdy mówi się o kryzysie dziennikarstwa i upadku mediów tradycyjnych. W kwietniu, na początku badania, zaledwie trzydzieści cztery procent uczniów z Gimnazjum Misasa oceniało media na cztery lub pięć punktów – czyli wyrażało stosunkowo wysokie zaufanie. Średnia ocena wynosiła 3,14, co jest wartością bliską środkowi skali, sugerującą raczej obojętność lub umiarkowany sceptycyzm, typowy dla pokolenia, które dorastało słysząc o manipulacjach i fake newsach.

Ale po zaledwie trzech miesiącach regularnego kontaktu z gazetami nastąpił prawdziwy przełom. W lipcu już pięćdziesiąt dziewięć procent uczniów – czyli prawie dwie trzecie – oceniało media wysoko. Średnia ocena wzrosła do 3,61, co jest statystycznie znaczącym skokiem. To wzrost o dwadzieścia pięć punktów procentowych w ciągu jednego kwartału, co w badaniach społecznych jest wynikiem wręcz spektakularnym.

Dla kontrastu – w szkole kontrolnej, gdzie uczniowie nie mieli dostępu do gazet i kontynuowali swoje normalne rutyny cyfrowe, zmiany były minimalne. Odsetek uczniów z wysokim zaufaniem wzrósł z czterdziestu jeden do zaledwie czterdziestu czterech procent, a średnia z 3,30 do 3,39 – różnica praktycznie nieistotna statystycznie, mieszcząca się w granicach błędu.

Profesor Kobayashi podkreślił, że te różnice są „znaczące” w sensie naukowym i nie można ich przypisać przypadkowi. Jego wniosek jest ważny dla przyszłości dziennikarstwa: młode pokolenia muszą nie tylko czytać media tradycyjne, ale też rozumieć, jak powstają wiadomości, jak działa proces weryfikacji, jakie są standardy etyczne w dziennikarstwie. To właśnie ta wiedza z pierwszej ręki pomaga budować zaufanie i odporność na dezinformację w internecie.

NVIDIA i Fujitsu – kiedy giganci łączą siły dla człowieka

Trzecia historia przenosi nas w przyszłość i pokazuje, jak wielkie korporacje technologiczne myślą o wykorzystaniu sztucznej inteligencji do rozwiązywania realnych problemów społecznych, a nie tylko do maksymalizacji zysków. Czwartego października 2025 roku w jednym z tokijskich hoteli doszło do symbolicznego momentu – Jensen Huang, charyzmatyczny CEO amerykańskiej NVIDIA, przytulił swojego japońskiego odpowiednika, Takahito Tokitę z Fujitsu. Ten gest, uwieczniony na zdjęciach obiegających media technologiczne, symbolizował rozpoczęcie strategicznego partnerstwa między gigantami z dwóch różnych kontynentów, które mają odmienne podejścia do biznesu i technologii.

NVIDIA to firma, która w ostatnich latach stała się kluczowym graczem w rewolucji AI, głównie dzięki swoim procesorom graficznym GPU, które są fundamentem dla trenowania i uruchamiania modeli sztucznej inteligencji. Bez przesady można powiedzieć, że każdy większy model językowy, każdy system rozpoznawania obrazu, każda zaawansowana symulacja – wszystko to działa na chipach NVIDIA. Fujitsu to japoński weteran technologiczny z wieloletnim doświadczeniem w telekomunikacji i produkcji komputerów, firma głęboko zakorzeniona w japońskiej kulturze biznesowej i rozumiejąca lokalne potrzeby społeczne.

Huang ogłosił wtedy coś, co brzmi jak fragment science fiction, ale w jego ustach nabrało wymiernego, realnego znaczenia: „Rewolucja przemysłowa AI już się zaczęła”. Ale nie chodziło o dystopijne wizje robotów zastępujących ludzi w każdej dziedzinie życia. Chodziło o coś znacznie bardziej przyziemnego i konkretnego – o stworzenie infrastruktury AI dla Japonii do roku 2030, systemu na którym będą opierać się różnorodne zastosowania sztucznej inteligencji, początkowo dostosowanego do japońskiego rynku, ale z potencjałem ekspansji globalnej.

Sześć obszarów, które zmienią przyszłość

To partnerstwo nie jest abstrakcyjną deklaracją na konferencji prasowej, która zostanie zapomniana po tygodniu. Ma bardzo konkretne cele w sześciu kluczowych obszarach, które dotykają najważniejszych wyzwań współczesnej Japonii. W ochronie zdrowia mówimy o rewolucji diagnostycznej – systemach, które mogą wykrywać choroby wcześniej niż ludzkie oko, analizując tysiące parametrów jednocześnie, o personalizowanej medycynie dopasowanej do profilu genetycznego pacjenta i o wsparciu lekarzy w podejmowaniu trudnych decyzji klinicznych. W kraju ze starzejącym się społeczeństwem i rosnącym obciążeniem systemu opieki zdrowotnej, to nie luksus, tylko konieczność.

Produkcja to obszar, gdzie współpraca już się rozpoczęła i przynosi wymierne efekty. Digital twins – cyfrowe bliźniaki fabryk – pozwalają symulować i optymalizować procesy produkcyjne zanim cokolwiek zostanie wyprodukowane fizycznie, oszczędzając czas, zasoby i pieniądze. Robotyka z AI może rozwiązać jeden z największych problemów współczesnej Japonii – dramatyczny niedobór siły roboczej w starzejącym się społeczeństwie, gdzie stosunek pracujących do emerytów staje się coraz bardziej niekorzystny. Środowisko to kolejny krytyczny obszar – AI może monitorować zanieczyszczenia w czasie rzeczywistym, optymalizować zużycie energii w inteligentnych budynkach, przewidywać klęski żywiołowe na podstawie analizy danych meteorologicznych i sejsmicznych.

Superkomputery nowej generacji oparte na GPU NVIDIA staną się fundamentem dla wszystkich tych zastosowań, oferując moc obliczeniową potrzebną do przetwarzania ogromnych ilości danych. Szczególnie interesujące są inteligentne roboty – planowana jest współpraca z Yaskawą, japońskim producentem robotów przemysłowych. Te roboty będą uczyć się i adaptować do nowych sytuacji, nie tylko wykonywać zaprogramowane zadania jak automaty, ale prawdziwie inteligentnie reagować na zmienne warunki. A obsługa klienta to systemy rozumiejące naturalny język, kontekst rozmowy i nawet emocje użytkownika – prawdziwa rewolucja w komunikacji człowieka z maszyną, która może sprawić, że interakcje z automatami przestaną być frustrujące. Jak podsumowali obaj liderzy: „AI będzie się stale rozwijać i uczyć” – to nie jest technologia statyczna, którą raz wdraża się i zapomina, ale żywy, ewoluujący system.

Człowiek w centrum technologicznej rewolucji

To, co wyróżnia to partnerstwo na tle wielu innych inicjatyw w dziedzinie AI, które często są tylko marketingowym szumem, to jego wyraźnie humanistyczne podejście. Nie chodzi tylko o technologię dla technologii, o pokazanie mięśni inżynierskich czy prześciganie się w parametrach wydajności. Strategia rozpoczyna się od rynku japońskiego jako laboratorium – wykorzystując wieloletnie doświadczenie Fujitsu w zrozumieniu specyfiki lokalnego rynku, mentalności, potrzeb społecznych i kulturowych niuansów, które często umykają zachodnim firmom. Po wypracowaniu rozwiązań w Japonii, gdzie można je przetestować w kontrolowanych warunkach i dostosować do lokalnych realiów, planowana jest ekspansja globalna.

GPU NVIDIA są tym dla AI, czym silniki spalinowe były dla pierwszej rewolucji przemysłowej – fundamentalną technologią umożliwiającą wszystko inne, infrastrukturą bez której żadne zaawansowane zastosowanie nie jest możliwe. Ale najważniejszy jest cel społeczny, który wybrzmiewa w każdej wypowiedzi obu liderów. Tokita mówił wprost: nie chodzi o maksymalizację zysków akcjonariuszy, ale o rozwiązywanie „poważniejszych problemów społecznych”, przed którymi stoi współczesna Japonia. W przypadku tego kraju to przede wszystkim starzejące się społeczeństwo i związany z tym niedobór pracowników w kluczowych sektorach gospodarki – od opieki zdrowotnej po produkcję.

Digital twins już teraz przyspieszają produkcję, pozwalając firmom robić więcej mniejszymi zasobami ludzkimi i materialnymi, co w warunkach kurczącego się rynku pracy jest kwestią przetrwania. A ostatecznie chodzi o utrzymanie konkurencyjności Japonii na arenie światowej w czasach, gdy inne kraje azjatyckie szybko gonią technologicznie. Huang powiedział coś prowokacyjnego, ale i mobilizującego: „Japonia może przewodzić światu w AI i robotyce”. To nie jest pusta deklaracja ani kurtuazyjny komplement dla gospodarzy – to wyzwanie i zobowiązanie, które teraz musi zostać zrealizowane.

Cytat Tokity idealnie podsumowuje filozofię tego przedsięwzięcia i pokazuje różnicę między tym partnerstwem a wieloma innymi inicjatywami w świecie technologii: „Poprzez naszą współpracę z NVIDIA dążymy do stworzenia nowych, bezprecedensowych technologii i przyczynienia się do rozwiązania jeszcze poważniejszych problemów społecznych”. To jest właśnie sedno – technologia jako narzędzie do rozwiązywania ludzkich problemów, nie jako cel sam w sobie.

Czapla jako symbol równowagi

Te trzy historie z października 2025 roku – dobrowolne limity smartfonów w Toyoake, eksperyment z gazetami w Gimnazjum Misasa i partnerstwo NVIDIA z Fujitsu – mogą wydawać się niepowiązane. Ale łączy je wspólny wątek: poszukiwanie równowagi między technologią a człowieczeństwem, między innowacją a tradycją, między efektywnością a jakością życia. Japonia, kraj który zawsze balansował między szacunkiem dla tradycji a otwartością na nowoczesność, pokazuje światu, że można wprowadzać technologię nie tracąc z oczu tego, co naprawdę ważne.

Obraz czapli wzlatującej nad japońskim krajobrazem jest tu symboliczny. Czapla reprezentuje wolność, ale też równowagę – umiejętność zarówno stąpania po ziemi, jak i unoszenia się w powietrze, bycia zarówno w świecie fizycznym jak i w przestworzach możliwości.

To metafora, której potrzebujemy w naszych czasach – umiejętności korzystania z technologii i jej potencjału, zachowując jednocześnie kontakt z tym, co prawdziwe, naturalne i ludzkie. Obserwując te zmiany z Warszawy, gdzie studiuję kulturę Japonii, widzę, że kraj Kwitnącej Wiśni może być drogowskazem dla reszty świata nie tylko w technologii, ale w mądrym, zrównoważonym podejściu do cyfrowej transformacji.