Praga, Miasto Literatury UNESCO, słynie z tętniącego życia kulturalnego. Projektowanie książek, ilustracji i grafik jest głęboko osadzone w czeskiej tradycji. W 2000 roku Praga została jedną z Europejskich Stolicy Kultury. W tym roku na Warszawskich Targach Książki to właśnie Czechy są gościem honorowym wydarzenia, które odbędzie się w plenerze pod Pałacem Kultury i Nauki w Warszawie. Z tej okazji poprosiliśmy naszą autorkę, Alžbětę Bublanovą, która jest prażanką, o przygotowanie dla polskich czytelników kilku słów na temat warsztatu pisarza. Zapraszamy do lektury!
Pisanie to rzemiosło, którego trzeba się wyuczyć, ale nie sposób go nikogo nauczyć. Tego dnia, kiedy pan to zrozumie, zacznie pan być pisarzem.
– Carlos Ruiz Zafón
Jak napisać książkę?
Pierwszym krokiem, którą musisz wykonać, jeśli chcesz napisać książkę, jest podjęcie decyzji o rozpoczęciu pisania.
Lubię mówić, że pisanie to rzemiosło, coś, nad czym trzeba popracować. Nie lubię za bardzo mówić o talencie, bo on nie napisze dla ciebie książki.
Drugą zaś sprawą jest samo pisanie. Pisz, myśl o tym i usuwaj to, co ci się nie podoba. Szukaj nowych słów, nowych wersji oraz nowych początków i końców.
Wyjaśnij, co piszesz
Od każdego autora zależy wybór metody. W moim przypadku było tak, że nigdy nie wiedziałam od początku, że piszę powieść. Zwykle piszę opowiadanie, które zaczyna mnie bawić, więc piszę w kółko i dowiaduję się, że pracuję nad powieścią.
W tym miejscu jednak muszę się zatrzymać i nazwać to, co chcę napisać. Określić długość, a przede wszystkim doprecyzować zarys, czyli linię fabuły, zastanowić się nad zawiłościami i komplikacjami. Bo temat, choć może być bardziej ostentacyjny i ciekawy, nigdy się nim nie stanie bez fabuły. Przecież nawet dzieła Szekspira są pełne zwrotów akcji i nieoczekiwanych wydarzeń. Nie wystarczyło mu to, że Julia i Romeo nie mogli swobodnie kochać się, ale jako autor historii rzucał bohaterom pod nogi przeszkody najlepiej jak potrafił.
To właśnie przeszkody są ważną częścią dramatycznej historii. Aby pokazać, kim jest twoja postać, odpowiednio ją ukształtuj, umieść w fabule jakieś silne wydarzenia, aby ją uwiarygodnić. Ponadto dramatyczne zwroty akcji są nośnikami napięcia, które tak bardzo kochają czytelnicy.
Planowanie
Pisanie konspektu to tak naprawdę podstawa, to szkielet opowieści i musi być on dobrze przemyślany. To na nim opiera się historia.
Nie jest konieczne tworzenie zawczasu każdego szczegółu. Na przykład, przeprojektowuję program nauczania – w miarę postępów coś się zmienia. Bohaterowie czasami decydują się pójść w kierunku, o którym nie miałam pojęcia, a potem muszę na to zareagować, zmieniając fabułę. I to jest w porządku, tylko autor musi cały czas o tym pamiętać i patrzeć na to, co się dzieje w powieści.
Często myślę o książce
Kolejną ważną rzeczą są notatki. Notatki o bohaterach, o tym, jak się nazywają i jaka dokładnie jest pora roku.
Jeśli piszesz opowiadanie, nie jest to konieczne – zakładam, że nie zapomnisz nazwiska bohatera na trzech stronach. Jeśli jednak piszesz dłuższy tekst, polecam robić notatki, inaczej się zgubisz. Zapisz zarówno uwagi techniczne, tj. imiona, wiek itp., ale także zmiany w historii.
Radzę też spisanie wszystkiego, o czym pomyślisz na temat tworzonej powieści. Pisanie książki to proces, który trwa nie tylko wtedy, gdy piszesz sam tekst, ale np. gdy gdzieś chodzisz i nagle coś wymyślisz, co zaczyna nadawać inne znaczenie.
Postać, twoja ukochana
Jak pracować z postaciami? Zadawaj pytania i wizualizuj.
Zapytaj, dlaczego bohaterowie tam są, gdzie są. Co nimi powoduje, co jest przyczyną i jak wchodzą w interakcje. Pamiętaj, że główny bohater powieści musi przejść zmianę, a ty pokazujesz jego rozwój. Kluczem do postaci jest to, aby były wiarygodne, to znaczy, aby czytelnik uwierzył, że są z krwi i kości, a nie tylko prototypami. Zawsze wizualizuj sobie tworzonych bohaterów. Nadaj im więcej cech, wad, nawyków. Zapytaj, jak twój bohater je śniadanie i co robi wieczorem, zasypiając.
Rozmowy postaci
Niezwykle ważne są również dialogi.
- Pierwsza rada to: słuchaj tego, jak mówią ludzie i sprawdzaj, jak mówi twój bohater.
- Druga rada brzmi: nie przepisuj dosłownie prawdziwych dialogów. Zapewne nie chciałbyś nawet czytać bezsensownych zwrotów, takich jak: „Cześć, jak się masz? Dobrze, idę na zakupy”.
Wytrwałość i dyscyplina
Co jeszcze? Trzeba wytrwać, bo zapał może być chwilą, potem zaś nie będziesz chciał tego robić albo będziesz miał więcej pomysłów na inne książki. Konieczne jest także dyscyplina. Jeśli wysyłasz tekst do wydawnictwa, który nie jest dopracowany do końca, jest w nim tak wiele błędów, że nawet dziesięciu dobrze ugruntowanych korektorów go nie poprawi.
Jak zatem napisać książkę?
Najpierw obserwuj. Dokładnie przyglądaj się wszystkiemu wokół siebie, także samemu sobie… A potem to opisz.
Pisanie to rzemiosło wykonywane w samotności. Zawsze znajdujemy się na zewnątrz i tęsknie zerkamy do środka, lecz nigdy nie jesteśmy tego częścią – może właśnie dlatego zostajemy pisarzami, skazując się na swego rodzaju zaglądanie w jasno oświetlone okna, sami zanurzeni w wiecznym cieniu.
– Nancy Woodruff
Alžběta Bublanová w 2012 r. zdobyła nagrodę Máchova růže od Akademii Czeskiej Literatury za zbiór opowiadań „Čtyři stěny”. Opublikowała powieści „V Tichu”, „Barák” (Kamienica), „Ti, kterým se narodíš” oraz opowiadania „Odraz ode dna”. Urodzona w Brnie, ukończyła Akademię Literacką im. Josefa Škvoreckiego w Pradze.
Nasze wydawnictwo w 2021 r. udostępniło polskim czytelnikom „Barák” w przekładzie Justyny Pokorskiej pt. „Kamienica”. Obecnie pracujemy nad kolejnymi przekładami i planujemy przenieść z Czech do Polski całą twórczość Alžběty Bublanovej. Zostańmy zatem w kontakcie!
