Kryminał i sensacja to jedne z najpopularniejszych gatunków literackich. Można się spierać, czy sensacja to nie jest podgatunek prozy kryminalnej lub odwrotnie. Na potrzeby tego artykułu potraktuję je jako osobne gatunki. Myślę, że podział ten może być pomocny w momencie, kiedy skończycie pisać swoją pełną akcji i zaskakujących rozwiązań powieść oraz będziecie chcieli przesłać ją do wydawnictwa. Może się okazać to zbawienne dla twórców, którzy nie do końca są pewni, czy ich tekst jest rasowym kryminałem.
Kryminał i jego cechy
Nazwa kryminał pochodzi z łacińskiego słowa crimen, które oznacza wszelką przestępczość. Możemy więc wysnuć tezę, że każdy tekst literacki, który ma tematykę dotyczącą jakiegoś przestępstwa – morderstwa, rabunku itp. będzie kryminałem. Nie do końca tak jest. Wiele tekstów literackich, które nie są kryminałami, mogą zawierać wątki zbrodni, nierozwiązanej sprawy przestępstwa.
Główną cechą kryminału jest to, że stawia wątek zbrodni w centrum uwagi bohaterów i czytelnika.
Żeby jednak nie traktować wszystkich tekstów osnutych wokół zbrodni, Dennis Porter zaproponował podział na:
- mity o zbrodni
- i literaturę detektywistyczną.
Mity o zbrodni to przede wszystkim wszystkie teksty dawne, takie jak Król Edyp, Sofoklesa czy Makbet, Szekspira, które skupiają się na zbrodni, ale ważniejsza w nich jest jednak tematyka dobra i zła, grzechu i kary. Bohaterowie są bardziej archetypowymi figurami, niż pełnokrwistymi postaciami.
Literatura detektywistyczna to kryminały, które znamy dzisiaj. Ich bohaterami zwykle są detektywi, policjanci, osoby zaangażowane w śledztwo, którym zależy na jego rozwiązaniu i złapaniu sprawy. Najbardziej znaną pisarką literatury detektywistycznej jest oczywiście Agatha Christie.
Inny punkt widzenia
Jednak kryminały to nie tylko charyzmatyczni detektywi, którzy stoją na straży prawa. Wzorując się na czarnym kryminale amerykańskim, można powiedzieć, że literatura kryminalna przedstawia również światy, w których prawo nie zawsze jednoznacznie właściwe, a bohaterowie ścigający przestępcę – nie są jednoznacznie moralni. Nierzadko w powieści kryminalnej można otrzymać pogłębioną analizę psychologiczną bohaterów. Współczesna literatura kryminalna często bierze na siebie diagnostyczną prezentację dzisiejszego społeczeństwa. Może również posiadać wątki sensacyjne.
Sensacja i jej cechy
Słowo „sensacja” pochodzi z kolei od łacińskiego sensus, które znaczy odczuwać. Teksty sensacyjne należą do literatury bardzo zmysłowej, która intensywnie angażuje czytelnika w odczuwanie prezentowanej historii. Zmysłowej. Mam na myśli, że silniejsze skupienie jest na fizycznych doświadczeniach bohaterów bardziej niż na ich rozważaniach czy psychologicznym rozwoju.
Najważniejszą cechę sensacji jest wartka akcja.
W powieści sensacyjnej wszystko dzieje się dynamicznie, jest mało skupienia na opisach miejsc czy wyglądzie postaci, ale na tym, co się dzieje. Nierzadko sensacja posiada tajemnicę, która rozwiązuje się wraz z rozwojem fabuły. Jednocześnie fabuła jest skonstruowana bardzo logicznie. Jest wiarygodna. Zakończenie powieści sensacyjnej może wiązać się z odczuciem ulgi u czytelnika oraz z zaskoczeniem, kiedy wszystkie elementy fabuły zaczną się ze sobą łączyć. Sensacja może mieć wątki kryminalne, ale nie są one głównym elementem fabuły.
Fragment prozy, sensacja:
Biegnę. Nie odwracam głowy, żeby nie wiedzieć, jak bardzo się do mnie zbliżyli. Przede mną wyrasta ściana. Ślepy zaułek. Nie wiem, co robić. Moje serce bije tak głośno, jakby uderzano o nie młotem. W płucach brakuje powietrza. Ich kroki są coraz głośniejsze, są coraz bliżej. Stoję spanikowana. Chcę krzyczeć: „pomocy!”, ale nie wiem, czy ktokolwiek usłyszałby moje wołanie. Cała się pocę. Próbuję wspiąć się po wysokim murze, który jest obok. Gdyby mi się udało, pewnie byłabym uratowana. I kiedy ponownie noga ześlizguje mi się w dół, czuję na karku czyjś ciepły oddech i czyjaś dłoń ubrana w ciemną rękawiczkę zasłania mi usta. Moi oprawcy nie noszą rękawiczek. W takim razie, kto to jest?
PS
Pisząc ten artykuł wsparłam się tekstem Ewy Mrowczyk-Hearfield, Badania literatury kryminalnej – propozycja. W kolejnym artykule przedstawię cechy komedii i groteski, jednak już w poprzednim artykule możesz przeczytać o powieści psychologicznej.
POLECAMY UWADZE:
Ćwiczenia kreatywnego pisania. I Szekspir jakoś zaczynał
Oto zestaw sprawdzonych rad dla młodego pisarza, których autorkami są Alžběta Bublanová i Andrea Selzerová. Poradnik dotyczy wszystkich etapów pracy nad książką. Ćwiczenia kreatywnego pisania wskazują, jak z prezentowanej wiedzy korzystać w praktyce. Po więcej KLIKNIJ.
Męski punkt widzenia na to, co ważne
“Czerwona ziemia” to powieść o poszukiwaniu prawdy, o odwadze dziennikarskiej i historycznej. Historia alternatywna jeszcze nigdy nie była tak ciekawa. Barwne opisy polskiej kolonii na Madagaskarze stanowią tło dla intrygującej fabuły. Reportażowy styl sprawia, że już od pierwszej strony trafiamy w samo centrum wydarzeń i nie możemy się oderwać aż do ostatniego akapitu. Więcej o książce, znajdziesz, TUTAJ. Zaś jeśli chcesz zamówić swój egzemplarz, zapraszamy do Sklepu Pełnego Mocy.
