Opis gatunku: science fiction i fantasy

Fantasy i science fiction to gatunki literackie, które albo są uwielbiane, albo z góry omijane. Fantastyka ma swoją rzeszę miłośników, którzy na bieżąco śledzą wszelkie nowości wydawnicze. Wydawnictwo Moc Media nie wydało jeszcze powieści, która należałaby ściśle do tego gatunku, ale jest otwarte na propozycje dobrych i mądrych książek. Jeżeli twoja powieść fantastyczna niesie za sobą przekaz, warto wypełnić formularz zgłoszeniowy naszego wydawnictwa: LINK

Fantasy, science fiction i horror to trzy najbardziej rozpoznawalne gatunki fantastyki. O horrorze i o samej fantastyce pisałam w poprzednich artykułach, teraz skupię się wyłącznie na fantasy i science fiction, które są bardzo ciekawe i warte poznania.

Cechy science fiction

Skupienie na przyszłości

Fantastyka naukowa, skupia się na kreowaniu teoretycznie możliwych wariantów przyszłości. Główną cechą tego odłamu literatury jest to, że skupia się na skutkach zmian w świecie, które są wynikiem działań człowieka albo nastąpiły losowo. Wykorzystuje współczesną wiedzę o technologii i opowiada o tym, jak zmieni się rola człowieka we wszechświecie, jeśli będzie rozwijał dany wynalazek. Jednak możesz też opowiedzieć o tym, jak atak kosmitów wpłynął na życie na Ziemi. Ludzie nie mają pełnej wiedzy o kosmosie i o tym, czy nie zamieszkują go inne rasy.

Rozwój nauki

Pisarze science fiction interesują się naukowymi hipotezami, rozwojem nauki, podróżami kosmicznymi i odmiennymi światami. Akcja ich powieści lub opowiadania osadzona jest w przyszłości, albo w alternatywnej rzeczywistości.

Logika i prawdopodobieństwo

Science fiction kieruje się zasadami prawdopodobieństwa, które Lem nazwał fikcyjnymi, ale logicznymi i rzetelnymi faktami. Fantastyka naukowa pobudza wyobraźnię czytelnika i wzbudza w nim refleksję o tym, gdzie znajduje się miejsce człowieka we wszechświecie.

Człowiek względem świata

Literatura science fiction pokazuje człowieka w kryzysie. Może to być kryzys, który nastąpił w wyniku jego działań np. zagłada ekologiczna, która zmusza do poszukiwania nowych światów w kosmosie. Może też mówić o kryzysie, który pojawił się samoistnie np. wspomniany już atak obcych albo odkrycie możliwości podróżowania w czasie.

Novum

Darko Suvin, naukowiec i pisarz z Jugosławii pisał o tym, że w historii science fiction powinno pojawić się novum. Novum to element w fabule, który może być wynalazkiem/ innowacją, wokół którego osnuta jest opowieść. Jest to coś, czego nie ma obecnie w rzeczywistości, ale co mogłoby w niej zaistnieć.

ROZGOŚĆ SIĘ - SĄ TU TEŻ INNE ARTYKUŁY: Terapia pisaniem - jak wpływa na zdrowie psychiczne?

Pisząc tę część artykułu, inspirowałam się tekstem Joanny Mikołajczuk — Wyznaczniki gatunkowe fantastyki naukowej. W Teodora Tripplina Lunatyka podróży po Księżycu.

Fragment prozy science fiction

Budzę się. Leżę na śliskiej posadzce. Czuję swoje ciało. Tak bardzo zesztywniałe, jakbym nigdy wcześniej go nie używał. Z trudem udaje mi się wstać. Dookoła panuje półmrok, ale szybko się do niego przyzwyczajam. Zewsząd otacza mnie sterylny zapach. Znajduję się na stacji badawczej. Spora odległość od Ziemi, chociaż nie powiem ile to AU. Na nazwisko mam Nigiro, uświadamiam to sobie, zanim spoglądam na plakietkę przyklejoną do mojego białego kombinezonu.

Jestem naukowcem. Zajmuję się odkrywaniem nowych, niepoznanych jeszcze form życia. Elect, moja zawodowa towarzyszka, bada ze mną ich rozwój i adaptację w różnych środowiskach. Elect, która jest ze mną na tej dryfującej w Kosmosie stacji. Ona, tak jak ja, wybudziła się właśnie ze snu.

Cechy fantasy

Miriam Allen de Ford powiedziała: „fantastyka naukowa zajmuje się nieprawdopodobnymi możliwościami; fantazja – możliwymi nieprawdopodobieństwami”. Myślę, że jest to dobry wstęp do tego, by zacząć rozmawiać o fantasy.

Powiązanie ze starymi formami

Rozwój gatunku zawdzięcza się angielskiemu pisarzowi, J.R.R. Tolkienowi, który w 1937 wydał powieść Hobbit. Tolkien pokazał światu literatury, jaki potencjał niosą za sobą baśń, mit i legenda.

Baśń, mit, epos i legenda to stare, pierwotne formy opowiadania, które istnieją od czasów kultury oralnej. Wśród nich możesz szukać pierwowzorów dzisiejszej literatury fantasy, w których występuje magia.

Obecność magii

Magia nie jest, jak w realizmie magicznym, dostrzeżona w istniejącej już rzeczywistości, a kreuje nową, inną rzeczywistość, z którą magia jest nierozerwalnie połączona. W powieści fantasy, tak jak w baśni, obecne są czarodziejskie istoty: magowie, smoki i elfy. Fantastyka jednak pozwala sobie na większą przypadkowość, niż baśń czy mit. Klątwa rzucona przez czarownicę nie musi wynikać z przeznaczenia księżniczki, na którą owe zaklęcie padło, ale może być jej zwykłym kaprysem, który nie jest wpisany w większy porządek świata.

Harmonijna całość

Mimo to fantasy kieruje się swego rodzaju harmonią, która odbija się w świecie przedstawionym. Dzieje się tak, ponieważ prawie każda lektura jest opowieścią o walce dobra ze złem. Owo dobro i zło może wyglądać różnie, czasami też nie jest jednoznacznie definiowalne.

ROZGOŚĆ SIĘ - SĄ TU TEŻ INNE ARTYKUŁY: Jak pisać dla dzieci? Opowiada Marcin Pajdak

Wykorzystanie toposów i archetypów

Fantasy korzysta także z toposów, takich jak: inicjacja, odrodzenie, arkadia, człowiek w podróży. Motyw wędrówki jest bardzo ważny, ponieważ na nim opiera się główna oś fabularna historii. Przygoda jest obecna niemal w każdej powieści. Kreowane są konkretne archetypy, np.: sierota, wędrowiec, czarodziej, odmieniec lub wybraniec. Czasami jednak postać spełnia wszystkie te archetypy. Więcej o archetypach literackich możesz przeczytać tutaj: LINK

Skupienie na wartościach

Fantasy jest literaturą, która stawia na wartości. Nawet w brutalnej Grze o tron, Georga R. R. Martina, w której bohaterowie mają bardzo pod górkę i często ich wysiłki są spisane na straty, istnieje nadzieja w nadejście Azora Ahai – wybrańca, który uwolni świat od zła i przywróci pokój w świecie.

I chociaż w fantasy dobro nie zawsze wygrywa, to jednak taka lektura pomaga odnaleźć wiele ważnych prawd, o których często się zapomina, a które powinny być obecne w codzienności. Myślę, że to jest najważniejsza rada dla pisarza prozy fantastycznej. Twórca nie może zapomnieć o tym, że sięgając po jego teksty, czytelnik ma nadzieję na to, że czas spędzony nad lekturą nie tylko zabierze go do odległych światów, ale pozwoli również spojrzeć na swoją rzeczywistość pod lepszym kątem.

Zachęcam do zapoznania się z tekstem Jacka Sułka: Typologia, charakterystyka i historia fantasy, który poszerzył moją wiedzę o tym gatunku.

Przykład prozy fantasy

Iskra, podobnie jak inni przebywający teraz na głównym placu zebrań, należeli do bardzo starej rasy, która powstała jeszcze przed stworzeniem Ziemi. Nie byli jednak najstarsi. Podobnie jak wszystkie inne istoty zamieszkujące przeróżne światy, smoki zostały stworzone przez Światło. To ono powołało do życia pierwsze z nich i za każdym razem, kiedy kolejne smocze pisklę wykluwa się z jajka, Światło wdmuchuje w nie swoją cząsteczkę i tworzy coś pięknego – życie. Nowa, odrębna, niepowtarzalna smocza jednostka żyje potem przez tysiące księżycy, aż w końcu starzeje się i umiera. Smoki, jako że były istotami, które swoją inteligencją przewyższały nie tylko ludzi, ale nawet elfy i jednorożce, miały tę wiedzę zapewnioną wraz z przyjściem na świat, w którym żyły.

Co dalej?

Artykuł, który masz przed sobą, jest przed ostatnim tekstem wprowadzającym nas w świat gatunków prozy literackiej. W kolejnym tekście omówię jeszcze kilka, innych gatunków, które nie zostały tu jeszcze poruszone.

ROZGOŚĆ SIĘ - SĄ TU TEŻ INNE ARTYKUŁY: Nowela | Opowiadanie | Powieść - jak określać swoje teksty? Część 2