Mogłoby się wydawać, że do napisania książki potrzebne są jedynie przyciągający czytelnika pomysł oraz przyzwoity warsztat pisarski i wrodzona lekkość pióra. Jeśli jednak jesteś pisarzem, który chce być czytany, z pewnością sięgasz po wybrane motywy literackie. Poniższy przegląd to jedynie przykład. Może podzielisz się w komentarzu swoimi propozycjami? Inspirujmy się! 🙂
Czym są motywy literackie?
Składowymi każdej powieści są między innymi motywy literackie. Mogą nimi być wydarzenia, emocje, sytuacje, a także przywary określonych osobowości. Motyw to zagadnienie wyjątkowo uniwersalne, dlatego można je spotkać nie tylko w literaturze, ale również w innych formach wyrazu artystycznego, jak chociażby w sztukach plastycznych czy rzeźbie. Cechą szczególną motywu jest także jego występowanie w różnych epokach.
Bazując na przykład na sytuacyjnym archetypie podróży, uświadamiamy sobie, że wędrówka jest nieodłącznym elementem mitologii greckiej i przypowieści biblijnych, dzieł z epoki romantyzmu i modernizmu, a także współczesnych utworów.
Przegląd:
Podróż
Najczęściej jest symbolem drogi życia, która już na zawsze odmieni losy bohatera i otaczającego go świata. Z tym motywem może utożsamiać się każdy z nas, przecież wszyscy poszukujemy sensu naszej egzystencji, lepszego bytu, pragniemy również zdobywać cenne doświadczenia i poznawać inne kultury.
Śmierć
Śmierć to jedyna pewna rzecz w naszym życiu, dlatego też ten motyw wielokrotnie jest poruszany w literaturze. W zależności od epoki śmierć utożsamiana jest z cierpieniem, budzi strach i respekt, może być jednak uznawana za zbawienie od ziemskiej udręki. Z uwagi na to, że śmierci nie da się poznać na tym świecie, jest to motyw niezwykle intrygujący.
Raj
Kwintesencja krainy wiecznej szczęśliwości, w którym nie brakuje nikogo ani niczego. Jeden z najbardziej porywających motywów, którego interpretację oraz sposób przekazania dyktuje autorowi dzieła literackiego wyłącznie jego wyobraźnia. Każdy pisarz poprzez raj, arkadię i utopię widzi swoistą doskonałość, pokazując swój własny ideał miejsca. Matka
Matkę bardzo często utożsamia się początkiem wszystkiego (Matka-Ziemia, Matka-Rodzicielka), jeden z najbardziej powszednich motywów w kulturze i literaturze każdej epoki. To kobieta, której życie jest zarówno źródłem szczęścia, jak i wiecznym niepokojem związanym z troską o swoje dzieci.
Motyw matki jest szczególnie newralgicznym tematem w literaturze współczesnej, w której siła jest kobietą. To właśnie tutaj pojawia się postać samotnej, ale zaradnej kobiety wychowującej swoje potomstwo bez obecności ojca. Motyw matki istnieje także z punktu widzenia jej śmierci, z którą mierzy się jej dziecko.
Rodzina
Motyw ten tworzą osoby, które łączą więzy pokrewieństwa. W literaturze znaleźć można szeroki przekrój motywu rodziny, od tradycyjnego domostwa w postaci rodziców i dwójki dzieci do kilkupokoleniowej familii. Nieodłączną częścią tego archetypu sytuacji jest również poruszanie kwestii związanych z rozpadem rodziny, a także obowiązkami i przywilejami poszczególnych jej członków.
Przemijanie
Wszystko wokół nas przemija: czas, młodość, szczęście, różnorodne wydarzenia, nawet my sami przemijamy. Ten motyw kojarzy się z nostalgią, tęsknotą za czymś, co było i prawdopodobnie nigdy już nie wróci. Obecność zmian w naszej egzystencji utożsamiana jest w literaturze z negatywnymi emocjami, z którymi człowiekowi ciężko jest się pogodzić.
Miłość
Jeden z najbardziej emocjonalnych, uskrzydlających, ale jednocześnie ciągnących na dno motywów literackich. Miłość, choć może być błogosławieństwem, często utożsamiana jest również z przekleństwem. To uczucie, które odnosi się nie tylko do drugiej połówki, ale również Boga, ojczyzny, przyjaciół i rodziny.
Taniec
Nieodłączna część dla każdej epoki, w literaturze jest to starożytny sposób na oddawanie czci bóstwom, ale również międzyludzka bliskość, pewnego rodzaju znak rozpoznawczy dla danej kultury. To motyw, dla którego inspiracją jest nie tylko rozrywka, ale również chęć wyrażenia siebie i przekazania emocji.
Przykłady z literatury:
- Motyw podróży: biblijna wyprawa do Ziemi Obiecanej, postać wracającego spod Troi do domu Odyseusza, „Sonety krymskie” Mickiewicza, „Bieguni” Tokarczuk, „Pakistańskie wesele” Klemp.
- Motyw śmierci: mit o Dedalu i Ikarze, Księga Rodzaju, „Treny” Kochanowskiego.
- Motyw raju: biblijny Eden, mitologiczna Arkadia Greków, „Boska komedia” Dantego.
- Motyw matki: mit o Demeter i Korze, cierpiąca podczas ukrzyżowania i śmierci Jezusa Chrystusa Maryja, „Dym” Konopnickiej, „Bezmatek” Marcinów, „Dziennik utraconej miłości” Schmitt, „Kamienica” Bublanovej.
- Motyw rodziny: biblijna pierwsza rodzina – Adam i Ewa z Kainem i Ablem, „Król Edyp” Sofoklesa, „Nad Niemnem” Orzeszkowej, „Tam, gdzie spadają anioły” Terakowskiej.
- Motyw przemijania: biblijna Księga Koheleta, „Chłopi” Reymonta, „Panny z Wilka” Iwaszkiewicza, „Rewolucja” Bukowiec, „Kamienica” Bublanovej.
- Motyw miłości: biblijny Hymn o miłości, mit o Orfeuszu i Eurydyce, „Romeo i Julia” Szekspira, „Irlandzki sweter” Dickson, „Pakistańskie wesele” Klemp.
Motywy literackie tylko niekiedy czynią dzieła ponadczasowymi...
Oczywiście, powyższe motywy literackie stanowią jedynie preludium rzeczywistych możliwości, jakie literaturze dają zakorzenione w światowej kulturze archetypy sytuacji. Mogą one pełnić funkcje terapeutyczne, estetyczne, relaksujące. Tylko niekiedy czynią dzieła ponadczasowymi. Ich obecność jest jednak fundamentem, swoistą nicią łączącą pisarza z czytelnikiem.